Türkiye Madenleri: Türkiye’de Çıkartılan Madenler

Yer kabuğunun çeşitli derinliklerinde bulunan ve ekonomik değer taşıyan mineral topluluklarına maden ya da cevher adı verildiğini öğrendiniz. Türkiye, maden çeşitliliği açısından dünyanın sayılı ülkeleri arasındadır. Ancak ülkemizin jeolojik yapısı nedeniyle bu maden yataklarının çoğu dağınık hâlde bulunur ve birkaçı hariç rezerv açısından çok zengin değildir.

Madenler, yer altında taş ve toprakla karışık hâlde bulunur. Madenlerin bu ilk çıkarıldıkları durumuna tuvönan maden adı verilir. İçerisindeki yabancı parçalar ayrıldıktan sonra saf hâldeki maden miktarına ise tenör denilmektedir. Madenin yer altından henüz çıkartılmamış miktarı ise rezerv olarak ifade edilir. Bir yerde bulunan her maden işletmeye açılmaz. İşletmeye açılması için o maden ocağının rezervinin kâr sağlayacak kadar zengin ve tenör miktarının da yüksek olması gerekir.

Bor

Türkiye’de bu özelliklere sahip madenlerin başında bor mineralleri gelmektedir. Cam, seramik, temizlik ve uzay sanayilerinde, yanmayı geciktirici maddelerin yapımında, tarım, metalürji ve nükleer uygulamalarda, roket, uzay mekiği ve jet yakıtı üretiminde önemli bir yere sahip olan bor minerallerinin dünyadaki toplam rezervinin %72 kadarı Türkiye’dedir. Türkiye’de bor minerallerini işleyen fabrikalar Bigadiç (Balıkesir), Kırka (Eskişehir), Kestelek (Bursa), Emet’tedir (Kütahya).

Demir-çelik ağır sanayisinin ham maddesi olan demir madeni beyaz eşya ve otomotiv gibi birçok sanayi kolunun da ham maddesidir. Türkiye’nin işlenebilir demir rezervi 122 milyon ton civarındadır (MTA, 2014). Türkiye’de çıkartılan demir Karabük, Ereğli, Sivas ve İskenderun Demir- Çelik Fabrikalarında işlenmektedir.

Sertlik derecesi yüksek ve paslanmaya karşı dayanıklı olan krom, paslanmaz çelik yapımında kullanılır. Ülkemizin işlenebilir krom rezervi 26 milyon ton civarındadır (MTA, 2014). Türkiye, krom açısından zengin bir ülke olup dünya krom rezervlerinin %10 kadarına sahiptir. Türkiye’de krom, Elazığ ile Antalya’daki ferro-krom tesislerinde işlenmektedir.

Elektriği iletme özelliği bulunan ve yumuşak bir metal olan bakır, elektrik-elektronik ve makine sanayilerinin ham maddesidir. Bunun yanı sıra ilk çağlardan itibaren Anadolu’da mutfak ve süs eşyası yapımında da kullanılmıştır. Türkiye’nin işlenebilir bakır rezervleri 1,8 milyon ton kadar olup bakır işleme tesisleri Maden (Elazığ), Murgul (Artvin) ve Samsun’dadır.

Alüminyum sanayisinin ham maddesi olan boksit, Seydişehir (Konya) alüminyum tesislerinde işlenmektedir. Bu madenin ülkemizdeki rezervi ise 87 milyon ton kadardır.

Gübre ve petrokimya sanayilerinde ham madde olarak kullanılan fosfat ise Mazıdağı (Mardin) fosfat tesislerinde işlenir.

Türkiye’nin fosfat rezervi 70 milyon ton civarındadır. Türkiye’deki rezerv miktarı 3,2 milyon ton civarında olan manganez, sanayi çeliği yapımında kullanılmaktadır.

Rezerv miktarı 626 bin ton civarında olan kükürt ise gübre, kimya ve barut sanayilerinde kullanılır.

Yapı sanayisinde ve inşaat işlerinde yaygın olarak kullanılan mermer, ülkemizin birçok alanında çıkartılır ve işlenir. Mermer bakımında zengin olan ülkemizin toplam rezervi ise 5,1 milyar ton civarındadır.

Deniz, göl ve kaya tuzu yataklarından elde edilen tuz mineralleri açısından da ülkemiz çok zengindir. Tuz Gölü, İzmir Körfezi’ndeki Çamaltı Tuzlası ve Çankırı’daki kaya tuzu yatakları en önemli tuz üretim alanlarımızdır.

1,4 milyon ton civarında rezerve sahip olduğumuz lüle taşı ise süs eşyası, takı ve pipo üretiminde kullanılan bir madendir.

Türkiye’de Çıkartılan Başlıca Madenler Nerede Bulunur?

Demir: Hekimhan (Malatya), Divriği ve Kangal (Sivas), Havran (Balıkesir), Kahramanmaraş

Bor: Seyitgazi ve Kırka (Eskişehir), Susurluk (Balıkesir), Emet (Kütahya)

Krom: Guleman (Elazığ), Fethiye, Dalaman ve Köyceğiz (Muğla), Kopdağı (Erzurum)

Bakır: Murgul (Artvin), Küre (Kastamonu), Maden (Elazığ)

Boksit: Seydişehir (Konya), Akseki (Antalya), Milas (Muğla)

Fosfat: Mazıdağı (Mardin), Adıyaman

Mermer: Marmara Adası (Balıkesir), Bursa, Bilecik, Afyonkarahisar

Lületaşı: Eskişehir Manganez: Ceyhan (Adana), Denizli

Kükürt: Keçiborlu (Isparta), Milas (Muğla)