Soyu Tehlikedeki Gündüz Yırtıcımız: Şah Kartal

Çoğu yırtıcı hayvan gibi kartal türleri de kahramanlık sembolüdür ve birçok ülkede spor kulüplerinin armalarını süsler. Şah kartal, oldukça geniş kanat açıklığı ve büyük gövdesiyle kartal türleri içinde en iri olanıdır. Kanat açıklıkları 214 cm, boyları ise 92 cm kadar olabilir. Ergin bireylerin sırt kısmı, siyah ile kahverengi arasında değişen renklerdedir. Ense kısmında pelerine benzeyen beyaz bir benek vardır. Bundan dolayı adını şah kartal ya da imparator kartal olarak almıştır. Baş kısımlarındaysa beyaz benekler bulunur. Karın kısımları sarımsı kahverengidir. Genç bireyler, erginlere göre daha açık renklidir.

Şah kartal, ülkemiz dışında, Kıbrıs dâhil olmak üzere Güney Avrupa’dan Güney Rusya’ya kadar olan bölgelerde yaşar. Bununla birlikte kış göçü nedeniyle Afrika, Hindistan ve Güney Çin’de de bulunur. Daha çok ormanlık yerlerde yaşamayı tercih eder. Şah kartala yaşlı ormanlar, tepelik yerler, dağlar, nehir boyları gibi yerlerde de rastlanır. Açık alanlar ve sulak alanlar, başlıca avlanma alanlarıdır. Yuvasını büyük bir şekilde, ağaçların en tepesine yapar. Dişileri yılda iki, bazen üç tane yumurtlar. Kuluçka dönemleri yaklaşık 43-45 gün sürer. Hem anne hem baba kuluçkaya yatar. Yumurtadan ilk çıkan yavru, her zaman avantajlı olur. Bu yavru, diğer yavrulardan daha erken büyümeye başlar. İlk zamanlardan itibaren daha fazla yiyecek yer ve sıklıkla küçük yavruya saldırır. Sonuçta hayatta kalan ilk yavru olur. 60 günlük bir süre sonunda yavru, uçmaya hazır hâle gelir. İlk olarak annesinin yanında uçmaya başlar ve kendi başına avlanacak duruma gelinceye kadar annenin yanında kalır. Şah kartallar, diğer avcı kuşlar gibi genellikle tavşan, yer sincabı gibi küçük memelileri avlar. Bunun yanında bazı sürüngenler ve kuşları da avlayabilir. Avlanırken ilk olarak açık alanların ve orman kenarlarının üzerinde yavaş biçimde uçar. Çok iyi görme becerisi olan gözleri sayesinde avlarının yerini belirler ve sonra hızlı biçimde aşağıya doğru süzülerek onları yakalar. Şah kartallar, hayatlarının büyük kısmında tek yaşar. Göç zamanı yaklaşınca 10 kadar birey, bir araya gelir ve göç etmeye başlar. Göç sırasında altı hafta gibi kısa bir sürede 8.000 km kadar yol aldıkları bilinmektedir.

Şah kartalların soyları, çoğu yabani tür gibi tehlike altındadır. Bu türün soyunun tehlike altına girmesinin en büyük nedeni, yaşam alanlarının gittikçe daralmasıdır.Yeniden ağaçlandırma amaçlı orman kesimleri, özellikle yaşlı ormanların tahrip edilmesi, yasa dışı ağaç kesimi, şah kartalların avlarının tarımsal etkenlerden (ilaçlama vb.) dolayı azalması soylarını tehdit eden başlıca olaylardır. Bundan dolayı şah kartalların soyu, Dünya Doğa Koruma Birliği tarafından “hassas” derecede tehlike altındailan edilmiş ve şah kartallar koruma altına alınmıştır.