HES’ler (hidroelektrik santraller), hidroelektrik enerji üreten tesislerdir. Doğal ya da suni şekilde, belli bir yükseklik kazanmış olan su, kendisinden daha düşük seviyedeki türbinlere iletilir. Alt seviyedeki türbin çarklarına, çok hızlı halde çarpan su, türbin milini döndürür. Buna bağlı olan jeneratör çalışır ve elektrik enerjisi üretilir.
Su sürekli olarak geniş bir küresel döngüden geçiyor, göllerden ve okyanuslardan buharlaşıyor, bulutları oluşturuyor, yağmur veya kar yağıyor, daha sonra okyanusa geri akıyor. Güneş tarafından sürülen bu su döngüsünün enerjisi, elektrik üretmek veya tahıl öğütmek gibi mekanik görevler için kullanılabilir. Hidroenerji, işlemde azaltılmayan veya kullanılmayan bir yakıt yani su kullanır. Su döngüsü sonsuz, sürekli bir şarj sistemi olduğundan, hidroelektrik yenilenebilir bir enerji olarak kabul edilir.
Hidroelektrik Santrallerini Oluşturan Parçalar
Baraj
Nehrin su seviyesini yükseltir ve su akışını da kontrol eder. Oluşan rezervuar, gerçekte depolanmış enerjidir.
Türbin
Türbinin bıçaklarına dökülen suyun gücü türbinin dönmesine neden olur. Bir su türbini, bir rüzgar değirmeni gibidir, çünkü enerji rüzgar yerine düşen su ile sağlanır. Türbin, düşen suyun kinetik enerjisini mekanik enerjiye dönüştürür.
Jeneratör
Bir elektrik jeneratörü, mekanik enerjiyi elektrik enerjisine dönüştürmek için kullanılan bir cihazdır.
Jeneratör, bir İngiliz bilim adamı olan Michael Faraday tarafından 1831’de keşfedilen “elektromanyetik indüksiyon” prensibine dayanır. Faraday, bakır tel gibi bir elektrik iletkeninin manyetik bir alandan geçmesi durumunda, iletkende elektrik akımının (indüklenerek) akacağını keşfetti. Böylece hareketli telin mekanik enerjisi, tel içinde akan akımın elektrik enerjisine dönüştürülür.
İletim Hatları
Hidroelektrik santralinden evlere ve işyerlerine elektrik iletim ağıdır.
Hidroelektrik Santrallerinin Ürettiği Elektrik Miktarı İki Faktöre Bağlıdır:
1. Yükseklik
Suyun döküldüğü mesafe barajın boyutuna bağlıdır. Baraj ne kadar yüksek olursa, dökülen suyun sahip olduğu güç o kadar fazladır. Dökülen suyun gücü, düştüğü mesafeye doğru orantılıdır.
2. Dökülen Su Miktarı
Türbinden dökülen su ne kadar çoksa o kadar fazla güç üretir. Mevcut su miktarı nehre akan su miktarına bağlıdır. Daha büyük nehirler daha fazla akan suya sahipler ve daha fazla enerji üretebilirler. Güç ayrıca nehir akış hızıyla da doğru orantılıdır.
Hidroelektrik Santrallerinin Avantajları (Faydaları)
HES’ler ucuz enerji kaynaklarıdır. Çünkü, yatırım maliyeti ve işletim gideri düşüktür. Ayrıca çalışırken çevreye zarar vermez, hava kirliliğine neden olmayan bir temiz enerji türüdür. Tüm bunlara ek olarak, HES’lerin bulunduğu çevrenin su ihtiyacını karşıladığı, sel ve su taşkınlarını önlediği, iklimde yumuşama yaratabildiği, santralin varlığından dolayı ulaşım açısından da kolaylık yaşatabildiği, tarım arazilerinin sulanmasına katkı sağlayabildiği şeklinde bir takım olumlu yönleri de söylenebilir.
Hidroelektrik Santrallerinin Dezavantajları (Zararları)
HES’lerin, o coğrafyada yer alan bölgesel kültürlerin ve tarihi eserlerin yok edilmesi, tüketilen suyun kalitesini negatif yönde etkilemesi gibi etkileri olabiliyor. Ayrıca, bu tesisler için pek çok sayıda ağaç kesildiği de unutulmamalıdır.
