Yasaklanan Rakamların Kısa Tarihi

0
1214
görüntülenme
Yasaklanan Rakamların Kısa Tarihi
Yasaklanan Rakamların Kısa Tarihi

Kalemin kılıçtan keskin olduğunu söylerler ve otoriteler de bu konuda çoğunlukla hem fikir olmuştur. Yasaklı dini risalelerden ve devrim manifestolarından sansürlenen ve yakılan kitaplara, kelimelerin sosyal düzeni altüst etme potansiyelini biliyoruz.

Ancak, garip görünse de bazı rakamlar da yasaklanacak kadar tehlikeli bulunmuştur. Uzak atalarımız, nesneleri işaretlerle sayıyordu. Ancak, tarımın gelişmesi ve toplumsal yaşama geçişle bu yeterli gelmedi. Rakamlar karmaşıklaştıkça, insanlar onları yalnızca kullanmakla kalmadı, ne olduklarını ve ne işe yaradıklarını düşünmeye başladı.

M.Ö 600’de Antik Yunan’da, sayı bilimi gelişmişti. Matematikçi Pisagor ve arkadaşları şekillerde,müzik ve yıldızlarda sayısal kalıplar bulmuştu. Onlara göre, matematik evrenin en derin sırrına sahipti. Fakat Pisagor’un öğrencilerinden Hippasus rahatsız edici bir şey keşfetti. Ne kadar küçük olsalar da, karenin köşegeni gibi bazı değerler, tam sayıyla ya da kesirlerin hiçbir kombinasyonuyla ifade edilemez. İrrasyonel sayılar olarak adlandırdığımız bu sayılar, Pisagor’un mükemmel evren fikrine tehdit olarak algılandı. Rasyonel ve sayısal kalıplarla açıklanabilen bir dünya hayal etmişlerdi. Tarihçiler, Hippasus’un bulguyu açıkladığı için sürüldüğünü yazarken mitler, Tanrı’nın gazabıyla boğulduğunu yazdılar. İrrasyonel sayılar filozofları üzerken, matematiksel icatlar, politik ve dini otoritelerden ilgiyi çekti.

Orta çağda Avrupa’da Roma rakamları kullanılırken diğer kültürler, sıfırın dahil olduğu pozisyonel sistemler geliştirdi. Arap seyyahlar, bu sistemi İtalya’ya getirdiklerinde bunun tüccar ve bankacılar için faydaları açıktı. Ancak yetkililer ihtiyatlı davrandılar. Hint-Arap rakamlarının, müşterilerin tüccarlardan daha az yatkın olması dolayısıyla kolayca çevrilebilir olduğu düşünüldü. Sıfır kavramı, borcun şüpheyle karşılandığı bir dönemde negatif sayıların ve borç kayıtlarının yolunu açtı. 13. yüzyılda Floransa, Hindu-Arap rakamlarının kayıt tutmak için kullanılmasını yasakladı. Göz ardı edilemeyecek kadar faydalı olduğu kısa süre sonra kanıtlansa da sıfır ve negatif sayılar üzerindeki tartışmalar uzun süre devam etti. Negatif sayılar, 19. yüzyılda saçma bulunarak kullanımdan kaldırıldı. Gerolamo Cardano gibi ünlü matematikçiler kübik ve dörtlü denklemlerde sonucu bulmayı kolaylaştırsa da sıfır kullanmaktan kaçındılar. Bugün bile, bazı rakamların kullanımı çeşitli sebeplerden yasal değil. Bazıları temsil ettikleri şey yüzünden yasaklandı. Mesela, hükümetler sembolik anlamları olan rakamların afişe edilmesini yasaklamıştır; bir devrimin tarihi ya da muhalif bir politik figür veya partiyle ilişkilendirilmiş rakamlar gibi. Bazı rakamlar, taşıdıkları bilgi sebebiyle potansiyel olarak yasa dışıdır.

  İrrasyonel Sayıların Keşfi ve Hippasus

Herhangi bir bilgi metin, görsel, video, bir dizi sayıya çevrilebilen yürütülebilir programlar. Ancak bu korunan bilginin de mesela telif hakları, mülkiyetler ya da devlet sırları gibi sayılarla ifade edilebileceği anlamına gelir, bu nedenle bu rakamlara sahip olmak ya da onları yayınlamak suç kabul edilebilir. Bu fikir, 2001’de, DVD’lerin şifrelerinin kırılmasında kullanılabilecek kodların büyük asal sayı şeklinde yaygın olarak paylaşılması ve dağıtılması ile dikkatleri üzerine çekti. Yasa dışı sayılar fikri kulağa saçma gelebilir, fakat kelimeler gibi sayılar da kavramları ve bilgiyi ifade etmenin bir yoludur. Hesaplamanın ve algoritmanın hayatlarımızı giderek daha fazla şekillendirdiği bu dünyada, matematikçinin kalemi gün geçtikçe güçleniyor.

Paylaş

YORUM YAP

Please enter your comment!
Please enter your name here