Kartografya Tarihi
Tarih öncesi birkaç mağara resmi zamanla yıpranmış haritalar olarak kaydedilmiştir ve eskiyen kayıp kentlerin, kasabaların ve eski dünyanın hazine yataklarının bulunduğu yere dair kanıt bulunduğunu ümit ederek eserler korunmuştur. MÖ 7.000 yıl tarihli bir duvar resmi, dünyanın en eski haritalarından biri olabilir. Bu resmin, antik Anadolu’da bir şehir olan Çatalhöyük’ü temsil ettiğine inanılmaktadır.
Modern haritacılık M.Ö. 6. Yüzyıldan itibaren gelişmeye başlamıştır. Eski Yunanlılar ve Romalılar bu gelişmede öncülerden biridir. Bir Yunan filozofu Anaximander‘in ve çok yetenekli bir Yunan dehası olan Ptolemaios‘un katkıları çok büyüktür. 8. yüzyılda Yunanlıların kartografik eserlerinin Arapça tercümeleri Arap âlimleri tarafından yapılmaya başlandı. 1154 yılında Arap âlim Muhammed el-İdrisi, Arap tüccarları tarafından toplanan dünyayla ilgili bilgi bir araya getiren bir ortaçağ atlasını hazırlamıştır.
Daha doğuya doğru, Hindistan ve Çin’in eski ve gelişen medeniyetleri, antik kartografya alanına ilgi duymuştur. Hint gökbilimcileri ve haritacılar Kutup Yıldızı’nı ve diğer takımyıldızlarını eski yaş harita sistemlerini kullanarak haritalamaya başlamıştır.
Teleskop, pusula gibi bu buluşlar kartografya dünyasında devrim yaratmaya başlamıştır. 15. Yüzyıldan 17. Yüzyıla kadar Arama Çağı’nı buluşlar tetiklemiştir. Bu süre zarfında, Avrupa haritacılar, kapsamlı araştırmalar yaptı, keşfedilmemiş arazileri araştırdılar ve küçük haritalar üzerinde tüm dünyayı temsil eden ayrıntılı haritalar oluşturdu. Dünyanın en eski haritası 1492’de Alman haritacı Martin Behaim tarafından üretildi. Yakında daha fazla icat ve keşifler harita oluşturma bilim ve sanatının modern haritacılık biçimlerini doğurdu.
Harita Projeksiyonu Nedir?
Harita projeksiyonu, meridyenleri ve paralelleri düz bir yüzeye yerleştirerek, Dünya’nın veya Dünyanın bir bölümünün sistematik bir temsilidir. Harita projeksiyonları çeşitli çarpıtmalar biçimiyle ilişkilidir. Alanlar ve şekilleri yalnızca bir dünya doğru bir şekilde temsil edebilir. Çeşitli çarpıtma türlerinin üstesinden gelmek için farklı harita projeksiyon türleri tasarlanmıştır.
Harita Projeksiyonları
Harita projeksiyonlarının amacı, yeryüzü için tanımlanmış bir referans yüzeyi üzerinde belli bir koordinat sistemine göre tanımlı noktaları düzlem üzerine ya da düzleme açılabilen yüzeylere belirli matematiksel bağıntılara göre aktarmaktır.
Yeryüzü için referans yüzeyi olarak haritanın amacına ve ölçeğine göre küre ya da dönel elipsoit kullanılır. Her iki yaklaşımda da orijinal yüzey, düzlem yüzeye değişime uğramadan açılabilir değildir.
Bu nedenle orijinal yüzey üzerindeki noktalar deformasyonsuz olarak harita düzlemine izdüşürülemez. Ancak orijinal yüzeydeki bazı büyüklüklerin (uzunluk, alan ve doğrultu) korunarak düzleme aktarılması mümkündür.
Öte yandan projeksiyonu yapılan yüzeyin değişik elemanlarının deformasyonlarının bilinmesi, haritadan alınan büyüklüklerin orijinal değerlerinden farklılığının bilinmesi bakımından önemlidir.
Projeksiyonların Ayrımı
- Projeksiyon yüzeyinin türüne göre
- Azimutal
- Silindirik
- Konik
- Projeksiyon yüzeyinin konumuna göre
- Normal
- Transversal
- Eğik