En son onu Emlakbank kısaltmasıyla hatırlıyoruz. 2001 yılında tasiye sürecine gireli beri gayrimenkulleri ve banka alacaklarıyla arada anılıyordu ama artık tasiye süreci kaldırıldı. Yani bankacılığa dönebilir.
Emlak Bankası’nın geri dönüş hikayesinin ardındaki isim olarak; 15 yıldır yeniden faaliyet göstermesi için gayret gösteren, meclis üyelerine her yıl derdini anlatan Zeki Sayın’ı unutmamak gerekiyor. Bankanın yeni oluşumunda ve konumlandırılmasında da Zeki Sayın’ın yaşamı, deneyimi ve ikirlerinin önemli etkisi olacaktır.
Küllerinden doğan markalar…
Peki, banka yeniden güçlü marka olarak doğabilecek mi?
Bankanın tarihi seyrine ve yeni döneme hazırlanırken Zeki Bey’in ikirlerinin ne olduğuna bakmadan, bazı markaların yeniden doğuşuna dair örnekler vermek istiyorum.
Son çeyrek yüzyıldaki örneklerinin başında Nissan geliyor. Carlos Ghosn, 1999 yılında Nissan’ın COO’su olduğunda son 90’lı yılların başından beri şirket ilasın eşiğindeydi. 18 ay içinde Nissan “geri döndü”. Birkaç yıl içinde dünyanın en kârlı otomotiv şirketlerinden biri haline geldi.
Kimileri Ghosn’a “Buzkıracağı” diyor, kimileri ise “Maliyet katili”. Onu “Pulp Fiction” ilminde Harvey Keitel’ın oynadığı “problem çözücü” Winston Wolf karakterine benzetenler de var. Kim ne derse desin, Carlos Ghosn’un adı Jack Welch ve Steve Jobs gibi efsanevi “değişim liderleri” listesine eklendi. Peki, bu başarılı dönüşüm nasıl oldu?
Geleneklerin son derece önemli olduğu Japonya’da, Brezilya doğumlu, Lübnanlı bir ailenin çocuğu ve Fransız kültürünü benimsemiş bir kişi olmasına rağmen, kendini kabul ettirmeyi başardı. Bunun da ötesine geçerek, alışıldık iş yapma biçimlerine meydan okudu ve şirketi tepeden tırnağa değiştirdi.
Ghosn‘un yeniden doğuş için belirlediği yol haritası için neler anlatıyor bir bakalım:
- Firma kar odaklı değildir, oysa kar, hedeflerin merkezinde olmalıdır. Yöneticiler kararlarının sonuçlarından emin değildiler. Sonradan yapılan detaylı maliyet analizleri ile ortaya çıkan sonuca göre, 43 modelden sadece 4 ‘ü kar ediyordur (Ghosn, Shift, 2003, p. 1637).
- Toyota ‘nın başarılı olan stratejisi aynen kopyalanmış. Oysa reçete kopyalamak yerine, firmaya özgü bir çözüm bulunması gereklidir.
- Hedelerin süreleri çok uzun tutulmuştu. Aciliyet insanların içine işlememiş.
- Hedelerin nicelikleri ve öncelikleri net değildi.
- Sorunlara alışkınlık sinmiş.
- Departmanlaşmanın sonucu olarak, bilgiyi paylaşmamaya ve sorumluluk hissedilmemeye başlanmış.
- Yenilikçi ikirlere sahip olanlar seslerini duyuramamış.
Aslında bütün bu maddeler bir banka için de kullanabilir. Dahası Emlak Bankası’nın ne borcu var, ne de ciddi bir sermaye arayışı bulunuyor.
Harley Davidson Hikayesi
Bir diğer hikaye Harley Davidson’dur. İkinci Dünya Savaşı sürecinde bütün metal sanayiler, üretimlerini savaş tedarikçiliğine yöneltildi. Haliyle savaş sonrası yeni bir dünya kurulmuştu ve yeniden yapılanmaları zor oldu.
Ancak Baby Boomer’lar yani savaş dönemi doğan ve yirmi yıl sonra her biri Çiçek Çocuk olan neslin en önemli Volkswagen minübüsleri ile Harley Davidson motosikletleri oldu.
Ancak 1969 yılında şirketi alan grup, önemli işçi çıkardı ve üretimlerini düşürdü. Bu dönemde Japon motosikletlerinin dünya pazarına girme dönemiydi. Sarsıntı dönemi 1983 yılında yabancı otomobillere yüzde 45 gümrük vergisi konulmasıyla kıpırdanmaya başladı.
2001 yılında “Come Home” (Eve Dönün) sloganıyla başlayan organizasyon ise tam bir yeniden doğuş hikayesedir. Beş ayrı şehirden Harleyciler, Harley’in doğum yeri olan Milwaukee’de toplandı. Bu müthiş organizasyonun amacı, Harley tutkunlarının bir aile olduğunu göstermekti. 50 bin kişinin kayıt yaptırmasına rağmen, katılım 125 bin kişi oldu. Organizasyonun yapılacağı merkeze 150 km uzaklıktaki otellerde bile bir yıl önceden rezervasyonlar dolmuştu.
Marka öyle bir aidiyet kazandı ki insan vücuduna ilk dövme yapılan marka Harley Davidson oldu. Ayni şekilde dünyanın en büyük taraftar grublarında başında HOG’lar (Harley Owner Group) geliyor.
Bakalım, elektrikli ve otonom araçlar dalgasını Harley nasıl atlatacak.
Bir diğer diriliş hikayesi de Prada ve buna imza atan aykırı biriydi..
Başlangıçta sadelik, lüks, kalite ve şıklık temalarıyla deri çanta üreterek hayata geçen Prada markasını, 2000’li yıllarda moda endüstrisi karşısında yıkılması zor bir dev haline getiren Mario Prada’nın torunu Miuccia Prada oldu.
Torun Prada, markanın imajını yenilerken eşi Patrizio Berteli de işin inans bölümüne yoğunlaşıp markayı el ele yeniden diriltiyorlar. Ve bu diriliş bugün tüm gücüyle yerini korumaya devam ediyor.
Asıl İlginç olan ise, Miuccia Prada, siyasal bilgiler doktorasının ardından ilgilendiği mim sanatını bırakıp, aile şirketinin başına geçmek yerine kendi yoluna baksaydı, markanın yeniden doğuşu, bugün özel bir kitapla şerelendirilir miydi? Zor…
Yani birileri herşeyini elindeki markaya vermelidir…
Emlak Bankası’nın tarihi
Emlak Bankası’nın doğuşu, gelişmesi, değişmesi ve tasiyeye girmesi ve ardından 16 yıl sonra yeniden doğmasının izlerini yukarıda örneklerde bulabilirsiniz.
Zeki Sayın ile son 15 yılda, defalarca bunun sohbetini yapmıştık. Beklentileri fazlaydı ve bir sevdaya dönüştü. Sohbetlerimden elde ettiğim notlar ve arşiv bilgileriyle bütün bu sürece birlikte bakalım.
Emlak Bankası, Türk bankacılık tarihinde önemli bir yere sahip. Hafızalarımızı tazelemek açısından bankanın geçmişinden biraz bahsedelim.
Banka, Türkiye`de halkın inşaat teşebbüslerini desteklemek, gerekli kredileri sağlamak ve yetim haklarını korumak amacıyla Atatürk`ün talimatları doğrultusunda 3 Haziran 1926 tarihinde “Emlak ve Eytam Bankası” adı altında kuruldu.
Emlak ve Eytam Bankasının diğer bankalardan ayırt edici özelliği, gayrimenkul ipoteği karşılığında borç para veren bir kamu bankası olmasıdır. Gayrimenkul alanındaki ilk projesi 1946 yılında tamamlanan 434 konutluk Saraçoğlu Mahallesidir.
1 Eylül 1946 tarihinde 110 milyon TL sermaye ile Türkiye Emlak Kredi Bankası Anonim Ortaklığı kuruldu. Türkiye Emlak Kredi Bankası 1988 yılına değin çalışmalarını sürdürdü.
Geçen 42 yıllık süre içerisinde banka Türkiye’nin gerek konut, gerekse ticari bankacılık sektörüne imzasını attı. İnşa ettiği çağdaş konutlar, vermiş olduğu konut ve ticari krediler tüm bankacılık hizmetleri ile sektördeki yerini aldı.
Bu dönemin en önemli uygulamaları; AnkaraYenimahalle, Ankara-Telsizler, İstanbul-Levent, İstanbul-Koşuyolu, İstanbul-Emekli Subay Evleri, İstanbul-Ataköy, İzmir-Denizbostanlısı, Edirne-Mimar Sinan, Eskişehir-Yunuskent, Urfa, Çankırı ve Diyarbakır konutlarıdır.
Kendi döneminin en prestijli ve planlı konutlarını üretti. Hep ilklerin bankası olan Emlak Bankası geçmişte Engin Civan döneminde yolsuzluklarla da çok anıldı. Türkiye’nin kurumsal logo çalışması yapan ilk kurumlarından da biri.
Bu banka 2001 krizinden sonra Ziraat Bankası’nın emlak şubesi olarak hizmet vermeye başladı. Yine aynı yıl Türkiye Emlak Bankası Anonim Şirketi’nin bankacılık işlemleri yapma ve mevduat kabul etme yetkisi sona ererek tasiye haline girdi.
Tasfiye ekibinin başına da bir dönem Kamu Bankaları Ortak Yönetim Kurulu Başkanı olan Zeki Sayın getirildi.
Tasfiye halindeki bankayı son birkaç yıldır kurumlar vergisi rekortmenleri arasına sokmayı başardı. En son ödediği vergi 35 milyon TL olduğunu belirtelim.
Sayın’ın başında olduğu ekip şimdiye kadar Hazine’ye 2 milyar TL civarında kaynak aktardı. TOKİ’den alacağı 1.3 milyar TL de Hazine’ye devredildi.
Zeki Beyin Ankara’da başta meclis üyeleri olmak üzere yaptığı girişimler sonuç verdi ve 31 Mayıs itibariyle bankanın tekrar faaliyete geçmesi için kanun çıkarıldı. Daha doğrusu tasiye süreci sonlandırıldı ve banka olması için yasal 2001 dönemine dönülmüş oldu. Tahminen de yılbaşında banka tekrar faaliyete geçecek.
Süreç nasıl işleyecek?
Kanun 31 Mayıs 2017 tarihinde TBMM’den geçti. Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurulu, Zeki Sayın ve ekibine 1 yıllık hazırlık süresi verdi. “BDDK, sermayenizi, alt yapınızı hazır edin 1 yıl sonra gelip bankacılık lisansı alıp alamayacağınıza karar vereceğiz” dedi.
Bildiğiniz gibi yeni bir banka kurabilmek için 300 milyon dolarlık sermaye şartı aranıyor. Zeki Sayın’ın verdiği bilgiye göre Tasiye Halindeki Emlak Bankası’nın 250 milyon dolar nakdi ve gayri nakdi sermayesi bulunuyor.
Hazine’den de 123 milyon TL alacakları varmış. Bu tabloya göre Emlak bankası, Hazine’den yardım almadan kendi sermayesini oluşturmuş görünüyor.
Zeki Sayın, Emlak bankası’nın kurucu genel müdürlüğü görevini de üstlenmiş.
Şu anda bütün hızıyla kuruluş çalışmalarını devam ettiriyor. Zeki Sayın, net bir takvim vermese de 1 yıllık süre tamamlanmadan BDDK’yı davet ederek süreci tamamlamak istiyor. Muhtemel ki Emlak Bankası 2018 yılı ilkbaharında faaliyete geçecek.
Yatırım bankası olacak
Peki Emlak Bankası, bankacılıkta kendini nasıl konumlandıracak?
Bu sorunun cevabını Zeki Sayın’ın 50 yıllık kamu ve özel sektör deneyim ve birikiminde aramak lazım.
Sayın, 1967 yılında Ziraat Bankası’nda müfettiş yardımcısı olarak bankacılığa başladı. Müfettiş olarak yıllarca Anadolu’yu gezdi ve kredi alan ve alamayan küçük girişimciler ile işadamlarını tanıma fırsatı buldu. Anadolu’yu en iyi bilen bürokratlardan biri oldu. İşin ilginç tarafı, Türkiye’de faizsiz bankacılık konusunda ilk konuşup yazanlardan biri de Zeki Sayın’dı.
Daha ilginci, 1975 yılında Kanun Hükmünde Kararname ile Devlet Sanayi ve İşçi Yatırım Bankası A.Ş. (DESİYAB) kuruluşunda da Zeki Sayın’ın katkısı büyük oldu ve bankaya yönetici oldu. Haliyle ilk kuruluşunda “kar ve zarar ortaklığı” tüzüğünde yer alıyordu. Ancak daha sonra bu değiştirildi. DESİYAB’ın unvanı, 1988’de KHK ile Türkiye Kalkınma Bankası A.Ş. oldu.
Yine 80’li yıllarda Turgut Özal’ın ön ayak olmasıyla Faisal Finans Kurumu ilk faizsin kurum olarak kuruldu. Zeki Sayın burada da görev aldı. 1998 ila 2001 yılları arasında Faisal Finans’ta Murahhas Aza ve Yönetim Kurulu Başkanlığı görevlerinde bulundu.
2003’de ise Kamu Bankaları Yönetim Kurulu Başkanlığına getirildi. 2006 yılından beri de Emlak Bankası Tasiye Kurulu Başkanlığını yürütüyordu.
Yeni bankayı da konumlandıracak olan irade, bu mesleki birikimlerden etkilenecektir.
Öncelikle adından da anlaşılacağı üzere emlak ve inşaat sektörüne dönük faaliyetleri olacak. Ancak bununla sınırlı olmayacak. Bankanın kuruluş senedine özellikle ithal ikame malların üretimine dönük projelerin destekleneceği yazılmış.
Yani, Türkiye’nin ithal ettiği bir ürünü Türkiye’de üreteceğiz diyen projeler özellikle desteklenecek. Hatta burada banka yatırımcı rolü üstlenecek, yatırımı gerçekleştirip yönetimini proje sahiplerine bırakacak. Böylece yerli üretime dönük yatırımlar desteklenecek.
Ayrıca tarım kesiminin en önemli sorunlarından biri olan toprak birleştirmesi de bankanın ana faaliyetlerinden biri olacak. Toprak birleştirmesine dönük projeler özel olarak desteklenecek. Bankanın en önemli özelliği ise projelerin yatırımını direk kendisi yapacağı için faiz almayacak. Projenin gelirine ortak olacak. Yani bir nevi faizsiz yatırım bankası olacak. Bu özelliği ile de çok şubeli bir banka olmayacak. Gerektiği kadar şube açılacak.
Bankanın genel müdürlük binası için arayışlar ise sürüyor. İstanbul Kadıköy Cemiz Topuzlu mahallesinde Büyük Kulüp’ün hemen bitişiğinde eski Banker Kastelli evlerinin mülkiyeti Emlak Bankası’nda.
Kuruluş sürecinde önce genel müdürlük olarak burası düşünülmüş ancak vazgeçilmiş. Burası ek hizmet binası olarak faaliyet gösterecekmiş. Genel müdürlük yeri olarak arayışlar devam ediyor.
Medya mensupları ile ilişkilerini şeffaf yürüten Zeki Sayın, “Medyadan hiç bir zaman bir şey saklamayacağını” sık sık dile getiriyor.
Sayın’ın bir görevi de Huzur Hastaneleri ve Dinlenme Evleri Vakfı Başkanlığıdır. 55 yaş üstü kişilere hizmet veren Dinlenme Evlerine yönelik pekçok fikre sahiptir. Bu yönüyle de bankanın sosyal faaliyetlere duyarsız kalamayacağına, hükmetmek zor olmayacaktır.
Önümüzdeki 6 aylık süreç Emlak Bankası’nın küllerinden yeniden doğuşuna şahitlik edecek. Eğer yetkililer el verirse bir başarı hikayesi de yazılması zor olmayacaktır.
Gayet açıklayıcı bilgiler için teşekkürler.