Zaman, doğadaki düzenli tekrarlayan hareketler ile somutlaşan bir kavramdır. İnsanlar tarihin çeşitli dönemlerinde yaşadıkları zamanı belirli ölçüler içerisinde anlamaya çalışmışlar ve hayatlarını zaman dilimlerine göre düzenlemek istemişlerdir. Takvimler bu düzenleme ihtiyacından doğmuştur. Yaşanan günleri numaralandırmak ve tarihlendirmek için kullanılan sisteme “takvim” denir. Bunun içinbir başlangıca ihtiyaç duyulur. Takvim oluşturmak için astronominin en temel konusu olan Güneş’in ve Ay’ın dönemli hareketlerinden yararlanılmıştır.
On İki Hayvanlı Takvim
İslamiyet öncesi Türk devlet ve toplulukları tarafından kullanılmıştır. Güneş yılı esasına göre hazırlanan bir takvimdir. Bir yıl 365 gün olarak hesaplanmış ve her yıl bir hayvan adıyla anılmıştır. Bu takvim Türklerden başka Çin, Moğol, Hint ve Tibetliler tarafından da kullanılmıştır. Günümüzde Asya’nın bazı bölgelerinde hâlâ kullanılmaktadır.
Hicri Takvim
İslam peygamberi Hz. Muhammed’in Mekke’den Medine’ye hicretini başlangıç kabul eden ve ay yılını esas alan takvim sistemidir.
Celali Takvimi
Büyük Selçuklularda Celaleddin Melikşah zamanında eski İran takvimi esas alınarak mali işlerde kullanılmak üzere hazırlanmıştır. Güneş yılı esasına göre hazırlanan bu takvimde “nevruz” yılbaşı olarak kabul edilmiştir.
Rumi Takvim
Mali işlerde kullanılmak üzere eski Bizans takvimi esas alınarak hazırlanmıştır. 1839’da bütün resmî ve mali işlemlerde hicri takvimle beraber kullanılmaya başlanmıştır. Başlangıç olarak “Hicret” alınmış, ancak güneş yılı esasına göre hazırlanmıştır. Rumi takvim 1 Ocak 1926’da miladi takvimin yürürlüğe girmesine kadar kullanılmıştır. Miladi takvimin kabul edilmesine rağmen mali yılbaşı 1 Mart olarak kabul edilmiş ve bu uygulama 1982’ye kadar devam etmiştir. Yeni uygulamayla 1 Ocak 1983 gününden itibaren 1 Ocak günü hem takvim başı hem de mali yılbaşı olarak kabul edilmiştir.
Miladi Takvim
Güneş yılı esasına göre hazırlanan bu takvim ilk defa Mısırlılar tarafından kullanılmıştır. Bu takvim; İyonyalılar, Yunanlılar ve Romalılar tarafından geliştirilmiştir. Roma İmparatoru Julius Caesar ve Papa XII. Gregor tarafından düzenlenerek günümüzdeki şeklini almıştır. Başlangıç (milat) olarak Hz. İsa’nın doğum günü kabul edilmiştir. Miladi takvim 1 Ocak 1926’dan itibaren Türkiye’de de kullanılmaya başlanmıştır. Milattan önceki tarihleri göstermek için MÖ kısaltmasını vemilattan sonraki tarihler için de MS kısaltmasını kullanırız. Örneğin; MÖ 490 yılı, MS 2010 yılından 2500 yıl öncesini ifade eder.
Selçuklular ve Osmanlılarda İslamiyetin kabulunden sonra Türkler Hicri takvimi kullanmışlardır. Osmanlılar Hicri takvimin yanında mali işler için de Rumi takvim kullanmıştır (1740). 1917’de takvimi garbi adı altında Miladi takvim sistemi yürürlüğe girmiştir. Türkiye Cumhuriyetinde tek resmi takvim olarak Miladi takvim 26 Aralık 1925 yılında kabul edilmiştir.
