Dört yıl önce Rusya’nın bir kentine düşen ve daha önce tespit edilmemiş bir asteroid, bilim adamlarını harekete geçirdi. Farkındalığı artırmak içim BM de, 30 Haziran’ı Asteroid Günü ilan etti. Bilim adamları asteroid’lerin Dünya’ya çarpmasını engellemenin yollarını araştırıyorlar.
Bundan yüz yıl sonra, NASA’nın teleskoplarından birinde zaman geçirirken, amatör bir gökbilimci kaygıyla bir şey görecektir. Dünya’ya doğru yaklaşan büyük bir asteroid. Neyse ki, bu asteroid on yıllar önce bir grup yıldız gözlemcisi tarafından keşfedilmiştir ve bir uzay aracı gönderilir, nesne yolumuzdan çekilir.
30 Haziran Asteroid Günü, Birleşmiş Milletlerin onayladığı bir etkinlik olup asteroid’lerin riskleri konusunda farkındalık yaratmak ve gözleri uzaydaki yeryüzüne yakın nesneler üzerinde çalışan insanlara çevirmek için tasarlandı. NASA, Avrupa Uzay Ajansı (ESA) ve Japon Uzay Araştırmaları Ajansı (JAXA) gibi kuruluşların katılımıyla bu yıl 190 ülkede 700’den fazla etkinlik ve 24 saat canlı yayın yapılması planlandı. Yukarıdaki senaryo karşımıza çıkacak olursa, hazırlıklı olduğumuz için Asteroid Günü’ne teşekkür edebiliriz. Burada nihai hedef, gezegenimizi gelecekteki asteroit etkilerinden korumak. Organizasyonun yöneticileri bunun, ancak küresel topluluğun bilim ve uzay görevlerini birlikte inanse ederlerse başarılabileceğini söylüyorlar.
2014’te, Grig Richters ve diğer kurucular aralarında Queen’in gitaristi Brian May de var, o aynı zamanda bir astroizikçidir Asteroid Günü bildirgesi için ünlü bilim insanları ve sanatçılardan 200’den fazla imza topladılar. Aralık 2016’da da Birleşmiş Milletler Uluslararası Asteroid Günü’nü “asteroid’lerin etkisi konusunda halkın bilinçlenmesini sağlamak için” onayladı.
Gök düşüyor
Asteroit riskleri bir süredir bilinmektedir. 30 Haziran, 1908’de meydana gelen ve Sibirya’da 1800 km2 büyüklüğündeki bir ormanı yerle bir eden Tunguska olayının yıldönümüdür. Ve şu anki tehdit çok gerçek. Bundan sadece dört yıl önce, Dünya atmosferine giren bir meteor, gökyüzünü aydınlatmadan ve Rus kenti Çelyabinsk’in üzerinde patlamadan önce hiç fark edilmemişti. Çeşitli kameralarla tespit edilen olay, yaklaşık 1.500 kişinin tıbbi tedavi görmesine ve 7.200’den fazla binanın hasar görmesine neden olmuştu. NASA yetkilileri, “Yarın bir şehri silip süpürebilecek ve hakkında hiçbir bilgiye.
sahip olmadığımız bir nesneyle vurulabiliriz. Tehlikeyi iyice değerlendirmek için uzay araçlarımızı kullanmadığımız için, yarın ya da bundan bin yıl sonra bize neler olabileceği konusunda çok az bilgiye sahibiz” diyorlar. Dinozorların yok olmasına yol açana benzer büyük bir asteroit tarafından vurulma şansımız az. Onların çoğunu tespit ettik ve Dünya’dan oldukça uzak bir mesafede seyrediyorlar. Daha gerçekçi kaygılar, Çelyabinsk’in üstünde patlayan ve daha önce keşfedilmemiş ancak yerel hasara neden olacak kadar büyüklükte olan küçük nesnelerden kaynaklanıyor. Bununla birlikte, 65 metre genişliğindeki Çelyabinsk meteoru, çapı 140m civarındaki bölgesel yıkıma neden olabilecek nesnelere kıyasla küçüktü. Ancak bu şehir canavarlarını bile tespit etmek zor. NASA yetkilileri, “Medeniyeti yok edebilecek kadar büyük olanların yüzde 95’i bulundu. Ancak, milyonlarca nesnenin %1.5’ini biliyoruz, bilmediğimiz şehir canavarı türünde asteroid’ler olabilir” diyor.
Çarpışmadan kaçınma
Çarpma riskini azaltmak iki yönlü bir yaklaşım. Önce asteroid’leri keşfetmek ve izlemek zorundayız. Sonra da onları yörüngeden saptırmanın yollarını bulmak. Bilim adamları, asteroid’leri ve diğer Dünya’ya yakın nesneleri (NEO’lar) belirlemek, izlemek ve onlardan korunma yollarını bulmak için çalışıyorlar. 1998’den bu yana NASA’nın, küresel ölçekte yıkıma neden olabilecek NEO’ları, özellikle de yarım milden daha geniş olanları kataloglamak gibi bir görevi var. ESA ve NASA’nın önerdiği Asteroid Çarpması ve Onları Saptırma Görevi (AIDA), bir gün bizi bir çarpışmadan kurtaracak teknolojileri test etmek için bir asteroid’e bir uzay aracı gönderecek.
AIDA iki uzay aracına sahip olacak ESA’nın Asteroid Çarpmasını İzleme Görevi (AIM) ve NASA’nın Çift Asteroid Yönlendirme Testi (DART) için. Ortak görevler, 2022’de Dünya’nın yaklaşık on milyon mil yakınından geçecek olan Didymos isimli bir çift asteroid sistemine yöneldi.
AIM, asteroid sisteminin bilimsel araştırmalarını gerçekleştirdikten sonra, DART uzay aracı doğrudan küçük asteroid’leri vuracak. Fikir, böyle bir vuruşun, Dünya ile çarpışma seyrinde olan bir asteroid’i yörüngesinden saptırmak için yeterli olabileceği öngörüsüne dayanıyor. ESA, ExoMars görevi için AIM fonlamasını reddetmesine rağmen, NASA yine de AIDA’yı sürdürmeyi düşünüyor.
Bu arada, başka bir NASA projesi olan Asteroid Yönlendirme Görevi (ARM), bir uzay aracının yerçekimi kuvvetiyle bir asteroidi yörüngesinden çıkarmaya çalışıyor. Ajans, özel ortaklardan deneme ve yük taşıma konusunda yardım için önerilerini istedi. Asteroid çalışmalarında özel sektörün önemli rolü var. Kâr amacı gütmeyen B612 vakfının tek amacı, Dünya’yı asteroid’lerden korumak ve özellikle NEO’ları bulmak için tasarlanmış kızılötesi bir teleskop geliştirme konusundaki Sentinel görevi.
Ancak asteroid’lerin hepsi kötü değil. Güneş sistemimizin ilk günlerinden kalanları, güneş sisteminin nasıl oluştuğuna dair ipuçlarını içeriyorlar ve oradaki yerimize ilişkin bir perspektif edinmemizi sağlayabilirler. NASA’nın OSIRIX-REx uzay aracı, örnek alıp Dünya’ya dönmeden önce, asteroid Bennu’yu incelemek için yola çıktı. Asteroid’ler ayrıca demir, nikel ve kobalt gibi metalleri de içeriyorlar; bu da onları Lüksemburg ve Planetary Resources gibi maden şirketleri için ilgi çekici hale getiriyor.
Asteroid’lere kamu ve özel kurumların artan bir ilgisi olduğu açık, ancak Asteroid Günü’nü oluşturanlar, yeterli şeyler yapmadığımızı düşünüyorlar. “Tekrar vurulacağız. Bu sadece bir zaman meselesidir” diyorlar. Gelecek yüzyıla kadar, AIDA gibi programlara çaba ve inansmanımızın sadece bir kısmını bile koyarak “insan deneyimi ile düşünülemeyecek bir ölçekteki bir felaketi durdurma” potansiyelimiz olduğunu da ekleyip, “Mars’taki faaliyeti birkaç yıl ertelemek, küçük asteroid Didymos’u vurmak ve yörüngesinden saptırmak için iyi bir fırsat olabilir. Bunu kaçırırsak başka güzel bir hedef bulmamız gerekecek” diyorlar.
Global ölçekte bir asteroid’in çarpması pek olası değil, ancak gerçek şu ki hazırlıksızız. Öte yandan, bölgesel hasara neden olabilecek asteroid’lerin sadece bir kısmını biliyoruz ve onları tanımlama çabalarımızı arttırmamız gerekecek. Umalım ki, Asteroid Günü meselenin farkındalığını artırsın ve çalışmalar, gelecek kuşaklardaki bilim insanlarının da ilgisini çekebilsin.
Tamda aradığım konuydu elinize sağlık.