Hepimiz radyasyonlar ile iç içe yaşamaktayız ve bu durumdan ciddi anlamda olumsuz bir şekilde etkilenmekteyiz. Radyasyonun canlılar üstünde ne gibi tesirleri mevcuttur. Bu makalemizde radyasyonun canlılar üzerindeki etkilerinden bahsedeceğiz. Radyasyonun biz insanlara olan etkileri doğada yaşam süren hayvanlara ve bitkilere de yansımaktadır. Bu nedenden dolayı tüm canlıların radyasyondan olumsuz bir şekilde etkilendiğini söyleyebiliriz.
Işınım veya radyasyon, bir ışık kaynağından çıkarak düz bir çizgi gibi bizlere ulaşan ince fer demetlerine denilmektedir. Atomlardan, Güneş’ten ve diğer yıldızlardan yayılan enerjiye bu terimlerden esinlenerek radyasyon yahut ışıma ismi verilmiştir. Işınımın batı dillerindeki karşılığı olan ve yeniden ışın manasına gelen radyasyon kavramı da yaygın bir şekilde kullanılmaktadır. Işık ışınları, sıcaklık, X ışınları, radyoaktif nesnelerin salmış olduğu ışınlar ve evrenden gelen kozmik ışınların tamamı birer radyasyon türevidir.
Radyoaktivitenin Canlılara Tesirleri
Bir canlı tarafınca absorbe edilen ışınım enerjisinin bünyeye olan tesiri iki kısma ayrılarak incelenmektedir. Bu kısımlar sırasıyla şu şekildedir.
- Kronik
- Akut
Kronik etkiler izafi olarak minik radyasyonlara uzun zaman maruz kalınması sonucunda husule gelir. Akut tesir ise tek ve büyük bir ışınım dozuna kısa süre içerisinde maruz kalındığında görülür. Radyasyonun yaşayan varlıklar üstündeki tesiri “rem” birimi ile anlatılır. Bu, X ve gama ışıklarının geçtikleri atmosferde husule getirdikleri iyonlaşmanın bir ölçüsüdür. 5 ve daha fazla minik değerler izafi olarak ufak radyasyonlardır. Gözlenebilir bir tesiri olmamakla birlikte 25 rem büyük ışınım sayılır. 50 rem’lik dozajlarda kas özelliklerinin değişmiş olduğu, 300-500 rem’lik dozlarda tabip müdahalesi olmaksızın yaşama şansı olmakla birlikte, 650 rem’lik dozların öldürücü olduğu görülmüştür. Genel hatlarıyla radyasyona maruz kalınması durumunda ömürde bir kısalma beklenir. Maruz kalınan zaman ya da dozajın çoğalması ömürde beklenen kısalmanın oranını çoğaltır.
Radyasyonun rem dozuna göre meydana gelen belirtiler bu şekildedir. Radyasyona maruz kaldığınızı düşündüğünüz bir ortamda yaşam sürüyorsanız aşağıdaki belirtileri erken dönemde gözlemlemeniz meydana gelecek sorunların daha kısa süre içerisinde üstesinden gelmenize yardımcı olacaktır.
- 0-50 kandaki küçük farklılaşmalar haricinde belirgin tesiri yok
- 80-120 istifra etme, bulantı, bitkinlik
- 130-170 istifra etme ve bulantı, ışınım rahatsızlığının diğer emareleri
- 180-220 istifra etme ve bulantı, ölüm yok
- 270-330 1. Gün bütün insanlarda istifra etme sonrasında ışınım rahatsızlığının öteki emareleri, radyasyondan 2-4 hafta sonrasında %20 ölüm, nekahat devresi ortalama 6 ay süre gelir
- 400-500 1. Gün bütün insanlarda istifra etme, ışınım rahatsızlığı emareleri, 1 ay içinde %50 ölüm, nekahat zamanı 6 ay
- 550-750 4 saat sonrasında bütün insanlarda istifra etme, %100’e yakın ölüm, oldukça az yaşayabilenlerde nekahat zamanı 6 ay
- 1000 1-2 saat içerisinde bütün insanlarda ölüm, büyük bir olasılıkla kurtulan olmaz
- 5000 yedi gün içinde bütün maruz kalanlar can verir
