Dünya’nın en kalabalık ülkesi olan Çin‘in uyguladığı nüfus politikaları, sadece bu ülkeyi değil tüm Dünya’yı ilgilendirmiş ve etkilemiştir. Yaklaşık 9,5 milyon km2 lik yüz ölçümü ile Dünya’nın kapladığı alan bakımından en büyük ülkelerinden biri olan Çin’de, 1949 yılında Komünist Parti yönetime gelmiş ve ülke Çin Halk Cumhuriyeti adını almıştır. Bu tarihten sonra uygulanan nüfus politikalarını üç dönemde inceleyebiliriz.
Birinci dönem: 1949 ile 1976 arasını kapsayan bu dönemde Çin yönetimi için güçlü olmanın tek yolu sayısal olarak çoğalmaktı. Bu nedenle devlet tarafından çok çocuk yapılması teşvik edilmiş ve Çin nüfusu hızla artmıştır. 1960’lı yıllarda gerçekleşen nüfus patlaması döneminde, sadece 1963 yılında 33,5 milyon bebek doğmuş ve Çin nüfusu 3 yılda 90 milyon kişi artmıştır. Birinci dönemde Çin’de nüfus artış hızı %30’lara kadar çıkmış ve 1949 yılında 560 milyon olarak tahmin edilen ülke nüfusu, 1976 yılında 950 milyonu bulmuştur.
İkinci dönem: 1976 yılında Çin Halk Cumhuriyeti’nin kurucusu ve ülkenin lideri olan Mao Zedung vefat edince yeni yönetimle birlikte ülkenin nüfus politikası da değişti. 1979 yılında Çin yönetimi, evli çiftleri tek çocuk sahibi olma konusunda ikna etmeye yönelik bir politika izlemeye başladı. Resmen ilan edilmeyen bu “tek çocuk politikası” başlarda gevşek tutuldu ve istenen sonucu vermedi. Nitekim 1982 yılında Çin’in nüfusunun 1 milyarı geçtiği duyuruldu. Aynı yıl “tek çocuk politikası”nda zorlamaya gidilmesi kararlaştırıldı. Birden fazla çocuğa sahip olan eşlerden birinin kısırlaştırılması, ikinci çocuğu olanların para ve hapis cezasına çarptırılması gibi sıra dışı uygulamalar etkili oldu ve 1980’li yılların başında %20’lerde olan nüfus artış hızı, 1985’te %14’e kadar geriledi.
Üçüncü dönem: Uygulanan tek çocuk politikası özellikle kırsal bölgede büyük tepkiyle karşılandı. Çin’de erkek çocuk önemliydi ve özellikle köylerde yaşayan insanların tarlalarda çalıştırmak üzere erkek çocuklara ihtiyacı vardı. Ayrıca, ülkedeki cinsiyet dengesi de erkeklerin lehine değişmeye başlamıştı. Bu nedenle Çin yönetimi 1980’li yılların sonuna doğru uyguladığı sert nüfus politikasını özellikle kırsal kesimde gevşetti. İlk çocuğun kız olması durumunda dört yıl sonra ikinci çocuğun yapılmasına izin verildi. 1990’lı yıllardan itibaren ülkenin ekonomik olarak gelişmeye başlaması ve yaşam standartlarının da yükselmesiyle birlikte nüfus artış hızı iyice azaldı. 1995 yılında %11’e düşen nüfus artış hızı, 2005’te %6’ya, 2015’te ise %4,5’e kadar geriledi ve 2015 yılı itibarıyla Çin Halk Cumhuriyeti’nin nüfusu 1 milyar 367 milyon oldu. Çin’in bu nüfus politikasını devam ettirmesi durumunda, 2025-2030 yılları arasında Hindistan’ın Dünya’nın en kalabalık ülkesi olması bekleniyor.
