En sevdiğiniz sporcu zafere çok yakın. Tüm seyirciler nefesini tutmuş izliyor ve tam o en önemli anda sporcu atışı ıskalıyor. Yarışmacı burada aslında ”choking” fenomenini tecrübe etti, aylar ve hatta yıllar süren pratiğe rağmen kişinin en önemli anda başarısızlığa uğraması. Choking sporda oldukça yaygın, çünkü performans genellikle yoğun bir baskı altında gerçekleşiyor ve önemli anlara bağlı oluyor. Yine de performans gerginliği kitle konuşmacılarını, heceleme yarışmacılarını ve hatta dünyaca ünlü müzisyenleri bile etkiliyor. İnsanların çoğu içgüdüsel olarak bunu sinirlerine bağlar.
Ama gergin olmak neden performansı etkiliyor?
Buna ilişkin iki teori var, ikisi de baskı altında choking sorununun odakla ilgili olduğunu savunuyor. Öncelikle dikkatin dağılma teorileri var. Bu teorilere zihniniz endişe, şüphe ve korkuyla meşgulken dikkatini mevcut işe odaklaması gerekirken kişinin performansı düşecektir. İlgili ve ilgisiz düşünceler aynı dikkat için rekabete girince de işler yolunda gitmez. Beynin aynı anda odaklanabileceği şeyler sınırlı. İşler hafızayı zorlayan görevler,
telefon numaraları ve alışveriş listesini aklımızda tutarken kullandığımız zihinsel ”not defteri” baskıya karşı hassas olur.
2004 yılında yapılan bir çalışmada üniversite öğrencilerinden matematik soruları cevaplamaları istendi, bazılar kolay, bazıları karmaşık ve hafızaya yönelik sorulardı. Öğrencilerin yarısı iki soru tipini de hiçbir baskı unsuru olmadan cevaplarken diğerleri baskı altında ve sakin bir şekilde yanıtladı. Kolay soruları herkes doğru cevaplarken zor ve hafızaya yönelik soruları stresli grup yanlışlarla tamamladı. Açık gözlem teorileri baskı altında choking durumu için ikinci grup açıklamaları oluşturuyor.
Bu teorilere göre insanlar baskı yüzünden görevleri aşırı analiz ediyorlar. Mantıksal olarak bir yetenek otomatik bir hâl aldıysa onun mükemmel işleyişi hakkında düşünmek onu yapabilme yetinizi etkiler. Fakında olmadan yaptığımız işler bu tür choking’e daha savunmasız olur. Golf yarışmacılarının performansını karşılaştıran bir çalışmada, golfçülerden önce mümkün olduğu kadar doğru sayı yapmaya odaklanmaları, sonra da atışlarının işleyişi hakkında farkında olarak atış yapmaları istendi. Golfçüler genellikle bunu bilinç altıyla yaparlar, o yüzden de kendi hamlelerinin ayrıntılarına takılanlar normalden daha kötü atışlar yapmaya başladı. Ancak choking herkes için kaçınılmaz değil. Araştırmalara göre insanların bir kısmı bu duruma daha müsait oluyor, özellikle kendini çok inceleyen, gergin insanlar ve başkaları tarafından olumsuz yargılanmaktan korkanlar.
Peki gerçekten önemli olduğunda choking’den nasıl kaçınırız?
Öncelikle stresli durumlarda pratik yapmak faydalı olabilir. Okçular üzerinde yapılan bir araştırmada stres altında pratik yapmayanların baskıya alışmış olanlara kıyasla
gerginken daha kötü oynadığı bulundu. İkincisi, pek çok oyuncu performans öncesi rutinin değerini övmekle bitiremiyor, bunlar birkaç derin nefes alıp vermek, bir kelimeyi tekrarlamak, veya ritmik bir dizi hareket yapmak olabilir. Golf, bowling ve su topu üzerinde yapılan çalışmalar kısa ritüellerin baskı altındaki performansları daha istikrarlı ve doğru kılacağını gösterdi.
Ve üçüncü olarak araştırmalara göre, nihai amacımıza yönelik dış odağımız insanların yeteneklerini irdelediği iç odaktan çok daha iyi çalışıyor. Deneyimli golfçüler üzerinde yapılan bir çalışma topun uçuşuna odaklananların kollarının hareketine odaklananlardan kısa atışlarda daha iyi olduğunu gösterdi.
Belki de o eski özdeyişe ekleme yapabiliriz: Baskı altında, odaklanarak ve hedefimiz belirliyken pratik yapmak durumu kusursuz kılar.
