Rorschach Mürekkep Lekesi Testi Nedir, Nasıl Çalışır?

0
1892
görüntülenme
Rorschach Mürekkep Lekesi Testi Nedir, Nasıl Çalışır?
Rorschach Mürekkep Lekesi Testi Nedir, Nasıl Çalışır?

Resme bir göz atın. Bu ne olabilir? Korkunç bir canavar mı? İki arkadaş canlısı ayı mı? Yoksa tamamen farklı bir şey mi? Neredeyse bir asır boyunca bunun gibi on mürekkep lekesi bir çeşit gizemli kişilik testi olarak kullanıldı. Uzun zaman boyunca psikologlar ve hastaları arasında gizli tutulan bu gizemli resimlerin, kişinin zihninin işleyişini ortaya çıkardığı söyleniyordu.

Fakat mürekkep lekeleri gerçekten bize ne anlatabilir ve bu test nasıl işliyor?

20. yüzyıl başlarında İsviçreli psikiyatrist Hermann Rorschach tarafından bulunan Rorschach Testi, net olarak gördüğümüz şeylerden ziyade algıya genel yaklaşımımız ile alakalıdır. Amatör bir ressam olan Hermann, görsel algının kişiden kişiye nasıl değiştiğinden büyülenmişti. Bu ilgisini, bütün duyularımızın son derece bağlı olduğunu öğrendiği tıp fakültesine taşıdı. Algı sürecimizin duyusal girdileri sadece kaydetmekle kalmayıp nasıl dönüştürdüğü üstüne çalıştı.

İsviçre’nin doğusundaki bir akıl hastanesinde çalışmaya başladığında bu gizemli sürece yeni kavrayış kazandırmak için bir dizi kafa karıştırıcı resimler çizmeye başladı. Mürekkep lekeli resimlerini kullanarak Rorschach yüzlerce sağlıklı insana ve psikiyatrik hastaya aynı soruyu sordu: “Bu ne olabilir?” Ama Rorschach’a göre önemli olan deneklerin ne gördüğünden ziyade göreve nasıl yanaştıklarıydı. Resmin hangi kısımlarına odaklandılar ya da göz ardı ettiler? Resmin hareket ettiğini gördüler mi? Mürekkep lekelerindeki renk daha iyi cevaplar vermelerine yardımcı mı oldu, yoksa dikkatlerini dağıttı ve onları bunalttı mı? Çok çeşitli yorumlamaları birkaç başa çıkılabilir sayılara indirgeyerek insanların cevaplarını kodlamak için bir sistem geliştirdi. Böylelikle testi yapan kişilerin her türünün niceliğini belirlemek için deneysel önlemleri vardı: yaratıcı ve hayalperest, detaycı ve büyük resmi görenler ve yaklaşımlarını adapte edebilen uysal katılımcılar. Bazı insanlar birçok mürekkep lekesinea ynı cevabı vererek işin içinden çıkamazdı. Diğerleri ise sıradışı ve güzel tanımlar verirdi. Cevaplar mürekkep lekeleri kadar çeşitliydi. Ki bu farklı türde algısal problemlere yol açarken bazılarını yorumlamak diğerlerinden daha kolaydı. Fakat testi yapanların genel yaklaşımını analiz etmek psikolojilerinin gerçek iç yüzünü anlamayı sağladı. Rorschach gittikçe daha fazla insanı test ettikçe kalıplar birikmeye başladı. Aynı kişilikteki sağlıklı insanlar genellikle şaşırtıcı bir biçimde benzer yaklaşımlar gösterdiler. Aynı akıl hastalığından muzdarip olan hastalar da benzer şekilde yaklaşım gösterdiler. Ki bu testi güvenilir bir teşhis aracı yaptı. Diğer mevcut yöntemlerle saptanması zor bazı durumlara bile teşhis koyabiliyordu.

  Sesimiz Yaşlandıkça Neden Değişir?

1921’de Rorschach insanların algısal yaklaşımının en incelikli resmi olduğunu hissettiği on mürekkep lekesiyle birlikte kodlama sistemini yayımladı. Sonraki birkaç on yıl boyunca test, tüm dünya ülkelerinde bir hayli popüler oldu. 1960’lı yıllarda sadece Amerika Birleşik Devletleri’nde milyonlarca kez resmi olarak kullandı. Ne yazık ki testi yayımladıktan bir yıl kadardan az süre içinde Hermann Rorschach aniden öldü.

Yolunda gitmesini sağlayacak mucidi olmadan desteklemek için birçok veriyi düzenli olarak bir araya getirdiği testher çeşit spekülatif yolla kullanılmaya başlandı. Araştırmacılar, toplu katliamın pskikolojik kökenlerini ortaya çıkarma umuduyla Nazi savaşı suçlularına testi uyguladılar. Antropologlar bir tür evrensel kişilik testi olarak resimleri uzaktaki topluluklara gösterdi.

İşverenler indirgeyici kodlama tablolarına dayanan önyargılı işe alma kararları verdi. Test, klinikleri terk ettikçe ve popüler kültüre girdikçe tıp alanında ünü azaldı ve mürekkep lekelerinin klinik kullanımı azalmaya başladı. Günümüzde test hala tartışmaya açık ve birçok insan yanlış olduğu ispatlanmış olduğunu farz ediyor. Ama 2013’te mevcut tüm Rorschach araştırmasının kapsamlı bir incelemesi düzgünce uygulandığında testin akıl hastalıklarını teşhis etmeye yardımcı olabilen ya da hastanın psikolojik profilini çıkaran mantıklı sonuçlar verdiğini gösterdi. Test, insan zihni için tek başına bir anahtar sayılmaz (hangi test öyle ki). Ama görsel yaklaşımı ve tek bir doğru cevabının olmaması psikologlara insanların dünyayı nasıl gördüğünün daha incelikli bir resmini çizmesinde yardımcı olmaya devam ediyor. Algılarımızın arkasındaki kalıpları anlamaya bizi bir adım yaklaştırıyor.

Paylaş

Bir Cevap Yazın