Dünyada artan insan nüfusunun, çeşitli sorunları da beraberinde getirdiği bir önceki konuda anlatılmıştı. Bu sorunlardan biri de günümüzde pek çok bitki ve hayvan türününneslinin tükenmiş veya tükenme tehlikesi ile karşı karşıya olmasıdır. Bu canlıların nesillerinin tükenmesinin en önemli sebeplerinin başında değişen iklim koşulları, küresel ısınma, canlıların yaşam alanlarının yok edilmesi sayılabilir. Dinozor gibi bazı hayvanların neslinin,dünyada insan nesli ortaya çıkmadan önce tükenmiş olmasına rağmen birçok hayvanın nesli insan kaynaklı sebeplerle tükenmiştir. Eski çağlarda insanlar sadece beslenmek ve kendilerini korumak için hayvanları avlıyorlardı. Ancak günümüzde bu sebeplerin yanına savaşlarda atılan bombalar, hava-su-toprak kirliliğinin etkisi, avcılık, tarımda kullanılan kimyasallar, bazı hayvanların ticaretinin kontrolsüz olarak yapılması, yeni yerleşim yerlerinin açılması için ormanlık alanların yok edilmesi, orman yangınları gibi birçok sebep de eklenmiştir. Resmî verilere göre 1500 yılından itibaren 784 türün neslinin tükendiği kesin olarak belirlenmiştir. Bilim insanlarının tahminlerine göre de önümüzdeki yıllarda bu tükeniş hızla artarak devam edecektir.
Dünya üzerinde sadece belirli yerlerde bulunan türlere endemik tür adı verilir. Ülkemizde de nesli tükenen ve tükenmekte olan birçok canlı, sadece ülkemizde bulunan endemik türlerdir ve ülkemiz için birer zenginlik kaynağıdır. Bu zenginliklerin bizden sonraki nesillerden alınmış birer emanet olduğunu unutmadan korunmalarını sağlamak ve nesillerinin tükenmelerini önlemek, tüm vatandaşların görevleri arasındadır.
Türkiye’de Nesli Tükenen ve Tükenmekte Olan Canlılar
Günümüzde 161 balık türünün bulunduğu Karadeniz’in Türkiye kıyılarında, aralarında mersin morinası, köpek balığı türleri ve orkinosun dabulunduğu 59 balık türünün neslinin tükendiği bilinmektedir. Bu tükenişin başlıca nedenleri olarak da aşırı avlanma, kirlilik ve iklim değişiklikleri gösterilmektedir. Asya fili [Elephas maximus(Elefas maksimus)], Asya aslanı [Panthera leo persica(Pantera leo persika)] ve Hazar kaplanı [Pantheratigris virgata(Pantera tigris virgata)] gibi daha önce Anadolu topraklarında yaşadığı bilinen pek çok canlı neslinin ülkemiz topraklarında tükendiği kesinleşmiştir.

Ülkemizde Anadolu parsı [Panthera pardus tulliana(Pantera pardustulyana)] ve yılanboyun kuşunun [Anhinga melanogaster(Anhinga melanogaster)] neslinin tükenmek üzere olduğu tahmin edilmektedir. Anadolu parsı,ülkemiz için önemli türlerden biridir ve topraklarımızda hâlâ var olup olmadığı zaman zaman tartışma konusu olsa da birkaç bireyinin kaldığı tahmin edilmektedir. Son üyesinin 1974’te Ankara Beypazarı’nda vurulduğu kabul edilen Anadolu parsı neslinin tükendiği sanılırken son yıllarda, kalan çok az üyenin Toroslarda bulunduğu düşünülmektedir. Çevreve Orman Bakanlığı tarafından Toros Dağları’na, Anadolu parsını görüntüleyebilmek için çok sayıda fotokapan yerleştirilmiştir. Çıkarılan yasalara görede Anadolu parsı koruma altındadır ve bu türün avlanması yasaktır. Aşağıdaki resimde görülen Anadolu parsı fotoğrafı, 1946 yılında İzmir Hayvanat Bahçesinde çekilmiştir.


Ülkemizde hâlâ yaşayan ve nesli tükenme tehlikesi ile karşı karşıya kaldığı için koruma altına alınan birçok tür bulunur. Bunlardan bazıları, alageyik [Dama dama(Dama dama)], kelaynak [Geronticus eremita(Gerontikus eremita)], telli turna[Anthropoides virgo(Antropoides virgo)], Acem ceylanı [Gazellasubgutturosa(Gazella subgutturoza)], kolan balığı [Acipenser sturio(Asipen-ser sturio)], Akdeniz foku [Monachus monachus(Monakus monakus)], sevgiçiçeği [Centaurea tchihatcheffii(Sentaurea çihatçefi)] ve kardelen [Galanthus(Galantus)] dir. Bu türler, listenin çok küçük bir kısmıdır. Her biri ülkemizin ayrı birer zenginliği olan onlarca başka türün de nesli tehlike altındadır.
Dünyada Nesli Tükenen ve Tükenmekte Olan Olan Canlılar
Dünyada da durum ülkemizden farksızdır. Dünya üzerinde günümüze kadar dinozorlar, mamutlar [Mammuthus(Mamutus)], kılıç dişli kaplanlar [Smilodon(Smilodon)], Tazmanya kaplanı [Thylacinus cynocephalus(Tilasinus kinosefalus)], moa kuşu [Megalapteryx didinus(Megalapteriks didinus)] gibi birçok canlının nesli, çevresel faktörler veya insan müdahalesi nedeniyle yok olmuştur.
Dünyada sayıları çok az kalan ve nesilleri tükenmekte olan hayvanlara ise kutup ayısı [Ursus maritimus(Ursus maritumus)], deniz kaplumbağası [Caretta caretta(Karetta karetta)], Sumatra kaplanı [Panthera tigris sumatrae(Pantera tigris sumatre)], panda [Ailuropoda melanoleuca(Ailuropodamelanolöka)], siyah ayaklı dağ gelinciği [Mustela nigripes(Mustela nigri-pes)] gibi türler örnek verilebilir.
Canlıların neslinin tükenmesi, besin zincirlerinin bozulmasına neden olduğu için bu durumdan diğer canlılar da etkilenir. Zamanla sorun büyür ve başka canlıların da nesillerini tehdit eder. Sonuç olarak yeryüzündeki doğal denge, bu durumdan doğrudan etkilenir.
Yazı için teşekkürler.
Elinize sağlık teşekkürler.